W sobotę odbyła się XII edycja Narodowego Czytania. Akcję zapoczątkowano w 2012 z okazji 200-lecia Drugiej Wojny Polskiej i najazdu Napoleona na Rosję, podczas którego miał miejsce opisany w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza ostatni zajazd na Litwie. Akcję zorganizował prezydent Polski Bronisław Komorowski, a pomysłodawcą była Agnieszka Celeda, ówczesna dyrektor Biura Kultury i Dziedzictwa w Kancelarii Prezydenta RP, wcześniej m.in. wicedyrektor TVP Kultura. Tym razem obecna para prezydencka Andrzej Duda z żoną Agatą czytała fragmenty książki Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Poniżej kilka ciekawostek na temat pisarki:
Nie była ładna: niewielka, nieco ponad półtora metra wzrostu, blada, o obfitych kruczoczarnych włosach, wydatnym nosie, szerokich, grubych i zmysłowych ustach. Nauczyła się dużo palić i często siedziała w chmurze papierosowego dymu; namiętnie grała w winta. Z gwaru zabaw mężowskiego dworku w Ludwinowie na Polesiu uciekała w świat książek i własnej imaginacji. Pożycie szybko sobie zbrzydziła i zaczęła snuć plany rozstania z mężem. „Buntownica” – nazywa ją monografistka Maria Żmigrodzka
www.polityka.pl
1872 Eliza Orzeszkowa w wieku 31 lat
www.facebook.com/KsiaznicaCieszynska/photos/aMiała wielką
pamięć, niepospolite zdolności przyswajania sobie wiedzy z książek i życia.
Wcześnie poznała język francuski i niemiecki.
www.repozytorium.uwb.edu.
… wiek i praca wybieliły jej włosy, ułożone w wysoką koronę ze lśniącego srebra, nad twarzą również jakby odlaną ze srebra, lecz matowego. Duża głowa … była osadzona na nieco podniesionych ramionach zbyt małego korpusu. … prawie zawsze otaczały [ją] kłęby dymu z papierosa. … Niekiedy matowy spokój rysów zakłócał uśmiech warg, niby ironicznie wydętych. Jednak nie była to ironia – był to smutek … [gdyż] dominującą cechą usposobienia Orzeszkowej była melancholia, płynąca z bólu … który i ją i Polskę ze wszystkich stron otaczał (cyt. za PSB, s. 313).
Nie zajmowała się jedynie pracą literacka, jak podaje Jadwiga Holenderska (1900 r.), … robiła masę robót ręcznych, lubiła kolory. Mówiła o sobie, że jest niczym dzika kobieta, kochająca się w barwach. Jej piękne, wypielęgnowane ręce, o ile nie trzymały pióra, zajęte były robotą. H. Duninówna, opierając się na wspomnieniach ojca, podkreślała, że grała doskonale w winta (np. 1907 r.). Zwracał uwagę również jej szczególny dar prowadzenia rozmowy, umiejętność niezwykle zajmującego gawędzenia, ale i słuchania, pobudzania do rozległej wymiany myśli (S. A. Kempner, 1903, cytaty za PSB, s. 314).
www.poezja.org
- Elżbieta Pawłowska – tak brzmi prawdziwe imię i nazwisko panieńskie Elizy Orzeszkowej. Mała Elżbieta była przez mamę nazywana Lisą, stąd imię Eliza. Nazwisko Orzeszkowa przyjęła po mężu.
- Jej utwory przetłumaczone zostały na blisko 20 języków, szczególną poczytnością cieszyły się przekłady rosyjski i szwedzki.
- Do końca życia przyjaźniła się z Marią Konopnicką. Panie dzielił tylko rok różnicy w dacie urodzenia. Spotykały się , pisały do siebie i odwiedzały w swoich domach.
Dnia 5 marca 1890r., Grodno
Moja droga Mario, przede wszystkim przychodzę do Ciebie z długim, mocnym, serdecznym uściśnieniem, z którego poznaj, że więcej niż kiedy kocham Cię i goręcej z Tobą czuję.
Eliza Orzeszkowa do Marii Konopnickiej
- Jako pisarka zadebiutowała opowiadaniem pt.: "Obrazek z lat głodowych", które ukazało się 1886 r. w "Tygodniku Ilustrowanym".
- W 1905 i 1909 wysuwano kandydaturę Orzeszkowej do nagrody Nobla. W 1906 otrzymała nagrodę im. F. Kochmana. Miała szansę stać się pierwszą kobietą – laureatką Literackiej Nagrody Nobla. Przegrała jednak rywalizację z Henrykiem Sienkiewiczem.
- Powieść „Marta” Elizy Orzeszkowej uznawana jest za jedną z pierwszych polskich powieści feministycznych, które poruszają problematykę wykształcenia wśród kobiet oraz ich praw.
- W czasie Powstania Styczniowego pomagała w ukrywaniu i przewożeniu przez granicę Romualda Traugutta, była łączniczką partyzantów, zaopatrywała ich w żywność. Konsekwencje jej działań poniósł mąż (Piotr Orzeszko), który po klęsce powstania został zesłany do guberni permskiej, a jego majątek w Ludwinowie został skonfiskowany.
- Jej pasją były rośliny. Przez lata tworzy zielniki i albumy florystyczne o wartości naukowej i artystycznej. Podęła studia związane z botaniką ludową. Przyjaźniła się z wiejskim zielarkami, których wiedzę niezmiernie podziwia. Spędzała godziny na zbieraniu, suszeniu, opisywaniu roślin, a następnie układaniu ich w finezyjne kompozycje. W 1888 roku opublikowała pracę o wiele mówiącym tytule "Ludzie i kwiaty nad Niemnem".
 |
| Strona tyt. zielnika |
Wybrana strona zielnika Elizy Orzeszkowej przechowywanego w Poznaniu - Nad Niemnem” to najbardziej znana powieść Elizy Orzeszkowej. Powstawała w latach 1886–1887, a w formie książka ukazała się w 1888 roku. Ze względu na barwne opisy, wyrazistych bohaterów i odwołania historyczne dzieło porównywano do Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza.
- W II Rzeczypospolitej powieścią zainteresowało się kino. Ekranizację książki ukończono w 1939 roku, ale obraz zaginął w czasie II wojny światowej. Kolejny film nakręcono w połowie lat 80. XX wieku. Nad Niemnem to jeden najważniejszych utworów literatury polskiej podejmujący tematykę Powstania Styczniowego, którego 160-lecie obchodzone jest w 2023 roku.
Eliza Orzeszkowa ma wiele twarzy. Nobliwej matrony, arystokratycznej
dystyngowanej damy. Kobiety niespełnionej, emocjonalnie obolałej, tęskniącej za rodziną. Entuzjastki wiedzy i samorozwoju. Pionierki kobiecości
obyczajowo nowoczesnej. Producentki tekstów irytująco tendencyjnych.
Autorki błyskotliwych studiów psychologicznych, diagnostki „inności”
i osobliwości. Apologetki życia zdrowego etycznie, „kazuistki sumienia”. Rejestratorki pesymizmu i słabości. Żarliwej strażniczki polskości. Kronikarki
społecznych (etnicznych ) antagonizmów. Głosicielki utopijnej harmonii.
Miłośniczki wysmakowanych efektów estetycznych. Najważniejsze, by dostrzegać je wszystkie.
Aneta Mazur Uniwersytet Opolski wwwrepozytorium.uwb.edu.pl
F.14,16,36
F.36
F.36
F. 8,25, 32
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz