GABRIELA ZAPOLSKA

                                                           30.03.1857 - 17.12.1921

aktorka, dramatopisarka, powieściopisarka, publicystka, krytyczka teatralna

 i artystyczna.

• Gabriela Zapolska (pseudonim sceniczny), wł. Maria z Korwin-Piotrowskich,1  voto Śnieżko, 2. voto Janowska. Inne pseudonimy: Józef Maskoff, Walery Tomicki, Maryja

• Urodziła się w Podhajcach na Wołyniu w zamożnej ziemiańskiej rodzinie. Pobierała edukację domową i jeszcze przed 20. rokiem życia wyszła za mąż – jej wybrankiem został porucznik gwardii carskiej Konstanty Eliasz Śnieżko-Błocki. Szybko okazało się jednak, że mąż był niewierny, a małżeństwo nieudane. Doświadczenie to określiło całe przyszłe życie Gabrieli i w wielu wariantach stało się tematem jej utworów, nasyciło także jej dzieła szczególnie silną niechęcią do mężczyzn.

• Gorąco pragnęła zostać aktorką, co zaprowadziło ja do różnych zespołów wędrownych i okresowych, na poły amatorskich teatrzyków ówczesnej Galicji, Kongresówki i Poznańskiego. Od 1879 roku uprawiała już aktorstwo zawodowo, jednak uważając się za artystycznie niedocenianą i nieustannie skonfliktowana ze środowiskiem teatralnym.

• W 1889 wyjechała do Paryża w celu doskonalenia swoich aktorskich umiejętności i osiągnięcia większego uznania. Przebywała tam 5 lat, do roku 1895, wchodząc w skład słynnego Théâtre Libre A. Antoine'a, a potem modernistycznego Théâtre de l'Oeuvre. Sukcesów jednak nie odniosła, gdyż aktorką była raczej mierną. 

• Po powrocie do kraju bez powodzenia starała dostać się do warszawskich Teatrów Rządowych, trafiła ponownie do teatrzyków objazdowych i ogródkowych, by wreszcie dobić się angażu w krakowskim teatrze kierowanym przez Tadeusza Pawlikowskiego, gdzie zdobyła pewne powodzenia, stając się jednakże przy okazji ofiarą ostrej krytyki sprawozdawców teatralnych

• Jako pisarka zadebiutowała w 1883 roku opowiadaniem pt. Jeden dzień z życia róży.  Potem publikowała nowele i powieści w prasie lwowskiej i warszawskiej, gorsząc  konserwatywne mieszczaństwo, którego obłudę wyśmiewała.  Spod jej pióra wyszło wiele nowel, powieści i sztuk teatralnych, w tym komedii satyrycznych. Najsłynniejszy utwór to - grana i wydawana do dziś Moralność Pani Dulskiej. Jej dramaty przetłumaczono na kilkanaście języków, doczekały się też po latach adaptacji telewizyjnych.
  
  
  

Dosyć wysoka, w młodości zgrabna, miała wyrazistą twarz „o zimnym spojrzeniu dużych, czarnych oczu”, głos niezbyt duży, „wysoki, cienki, zmatowany” (Teofil Trzciński).

Każdy, kto choć raz się z nią zetknął, wiedział, jaki Zapolska miała charakter. Była wybuchowa, apodyktyczna, humorzasta, nerwowa, wręcz - histeryczna. Chciała układać innych według własnego uznania, a swoje zdanie zawsze stawiała ponad zdaniem innych. Do tego była przeczulona na własnym punkcie - zarówno na tle wyglądu, jak i gry aktorskiej oraz twórczości literackiej. Bardzo źle znosiła krytykę i często po opublikowaniu nieprzychylnych artykułów kłóciła się z recenzentami oraz redaktorami gazet. Potrafiła pisać do nich co, powinni zamieścić w opisach jej utworów, na co zwrócić uwagę w występach publicznych i jak je ocenić. By wyrazić swoje niezadowolenie, potrafiła położyć psie kagańce na widowni teatralnej w miejscach przeznaczonych dla krytyków, albo poczęstować ich ciastkami doprawionymi olejem rycynowym. Bywała nieobliczalna, gwałtowna i wybuchowa. Kłóciła się ze wszystkimi i nikogo nie oszczędzała. Miała zatargi zwłaszcza z dyrektorami teatrów i ekipą aktorską. Z tego powodu miała często problemy z angażem, ale również potrafiła postawić na swoim i wynegocjować najwyższą płacę wśród aktorów. Z powodu licznych kłótni, konfliktów i zatargów przestała występować. Brzydziła się obłudą - mówiła, jak myślała, a jak mówiła, tak postępowała.

• Od roku 1902 prowadziła szkołę dramatyczną w Krakowie, pisała felietony i recenzje teatralne do prasy. W roku 1904 przeniosła się na stałe do Lwowa, gdzie jej drugi mąż Stanisław Jankowski założył teatr jej imienia, któremu przez jakiś czas patronowała. Jej drugie małżeństwo również bardzo szybko się rozpadło, z mężem definitywnie rozstała się w roku 1910.

• Zmarła 17 grudnia 1921 roku we Lwowie gdzie pochowano ją na cmentarzu Łyczakowskim