ZAPRASZAMY.

 

ADAM ASNYK

 

                                                               11.09.1838 - 02.8.1897

                               Poeta, dramatopisarz, publicysta, filozof

• Jedyne dziecko Kazimierza – powstańca listopadowego zesłanego w głąb Rosji, a po powrocie handlującego skórami. Matka Konstancja z Zagórowskich

                                                       poeta z rodzicami -1870 r.?
                                                     www.mnk.pl

• Początkowo uczył się w domu. W wieku 11 lat rozpoczął naukę w Wyższej Szkole Realnej. Po zdaniu egzaminu dojrzałości wyjechał do Warszawy, gdzie studiował w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie, a następnie w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Warszawie. Poeta studiował również we Wrocławiu, Paryżu oraz Heidelbergu. W tym ostatnim podjął studia humanistyczne. Po ukończeniu nauki wyjechał do Lwowa, a następnie zamieszkał w Krakowie.

A. Asnyk  Heidelberg, 1860/1861 

www.mnk.pl

• Brał udział w ruchu spiskowym; w związku z czym został aresztowany i uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. W powstaniu styczniowym został członkiem wrześniowego Rządu Narodowego

• Jako poeta debiutował w 1864 roku, ogłaszał swe utwory pod własnym nazwiskiem, ale także licznymi pseudonimami i kryptonimami: Jan Stożek, El, El…a, A, Y, y, √. Pierwszy i drugi poetycki tomik ukazał się w roku 1872, trzeci – dwa lata później. Ostatni opublikowany za życia poety wydany został w roku 1894.

                  Jacek Malczewski – Dzieje piosenki (portret Adama Asnyka). Olej                                   na płótnie 1899 – Muzeum Narodowe Warszawa.

• Był słabego zdrowia. Cierpiał na depresję (melancholię), która po Śmierci rodziców a potem po roku małżeństwa nasiliła się. chorobę leczył podróżami Zwiedził m.in. Sycylię, Maltę, północne wybrzeże Afryki, Francję, następnie zaś Indie i Cejlon. Nie zaniedbywał ojczystych szlaków. Jako jeden z pierwszych członków Towarzystwa Tatrzańskiego odbywał wyprawy wysokogórskie w Tatry.

• Pochowano go w krakowskiej Krypcie Zasłużonych na Skałce.

• W czasie okupacji niemieckiej (1939–1945) całość twórczości Adama Asnyka trafiła na niemieckie listy proskrypcyjne jako szkodliwa i niepożądana, z przeznaczeniem do zniszczenia

• Po śmierci ojca -jego jedyny syn Włodzimierz - sprzedał, przepił, spalił to co zostało po poecie. Pamiątek po Asnyku zostało bardzo mało - są przechowywane w Muzeum Narodowym w Krakowie (portret olejny, imieninowe "adresy", szarfa z wieńca żałobnego )

Aleksy Strażyński (1859-1902), Portret Adama Asnyk

   

Szarfa od kosza kwiatów wręczonego Adamowi Asnykowi przez Aleksego Strażyńskiego w imieniu Polek w czasie przedstawienia "Bracia Lerche" 

                                                                          www.mnk.pl

Jednego serca! tak mało, tak mało

Jednego serca trzeba mi na ziemi! 

Coby przy mojem miłością zadrżało, 

A byłbym cichym pomiędzy cichemi

                                                                           A. Asnyk- Jednego serca

Między nami nic nie było!

Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych,

Nic nas z sobą nie łączyło

Prócz wiosennych marzeń zdradnych;

                                                                                             A. Asnyk- Między nami nic nie było!

Da­rem­ne żale - próż­ny trud,

Bez­sil­ne zło­rze­cze­nia!

Prze­ży­tych kształ­tów ża­den cud

Nie wró­ci do ist­nie­nia. 

Świat wam nie odda, idąc wstecz,

Zni­ko­mych mar sze­re­gu -

Nie zdo­ła ogień ani miecz

Po­wstrzy­mać my­śli w bie­gu.

Trze­ba z ży­wy­mi na­przód iść,

Po ży­cie się­gać nowe...

                                              A. Asnyk-Daremne żale

ELIZA ORZESZKOWA

W sobotę odbyła się XII edycja Narodowego Czytania. Akcję zapoczątkowano w 2012 z okazji 200-lecia Drugiej Wojny Polskiej i najazdu Napoleona na Rosję, podczas którego miał miejsce opisany w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza ostatni zajazd na Litwie. Akcję zorganizował prezydent Polski Bronisław Komorowski, a pomysłodawcą była Agnieszka Celeda, ówczesna dyrektor Biura Kultury i Dziedzictwa w Kancelarii Prezydenta RP, wcześniej m.in. wicedyrektor TVP Kultura. Tym razem obecna  para prezydencka Andrzej Duda z żoną Agatą czytała fragmenty książki Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Poniżej kilka ciekawostek na temat pisarki:

Nie była ładna: niewielka, nieco ponad półtora metra wzrostu, blada, o obfitych kruczoczarnych włosach, wydatnym nosie, szerokich, grubych i zmysłowych ustach. Nauczyła się dużo palić i często siedziała w chmurze papierosowego dymu; namiętnie grała w winta. Z gwaru zabaw mężowskiego dworku w Ludwinowie na Polesiu uciekała w świat książek i własnej imaginacji. Pożycie szybko sobie zbrzydziła i zaczęła snuć plany rozstania z mężem. „Buntownica” – nazywa ją monografistka Maria Żmigrodzka

                                                                                                                           www.polityka.pl

     1872  Eliza Orzeszkowa w wieku 31 lat

                           www.facebook.com/KsiaznicaCieszynska/photos/a

Miała wielką pamięć, niepospolite zdolności przyswajania sobie wiedzy z  książek i  życia. Wcześnie poznała język francuski i niemiecki.

                                                                                                                                                                          www.repozytorium.uwb.edu.

… wiek i praca wybieliły jej włosy, ułożone w wysoką koronę ze lśniącego srebra, nad twarzą również jakby odlaną ze srebra, lecz matowego. Duża głowa … była osadzona na nieco podniesionych ramionach zbyt małego korpusu. … prawie zawsze otaczały [ją] kłęby dymu z papierosa. … Niekiedy matowy spokój rysów zakłócał uśmiech warg, niby ironicznie wydętych. Jednak nie była to ironia – był to smutek … [gdyż] dominującą cechą usposobienia Orzeszkowej była melancholia, płynąca z bólu … który i ją i Polskę ze wszystkich stron otaczał (cyt. za PSB, s. 313). 

                                            www.podlaskisenior.pl

Nie zaj­mo­wa­ła się je­dy­nie pra­cą li­te­rac­ka, jak po­da­je Ja­dwi­ga Ho­len­der­ska (1900 r.), … robiła masę robót ręcznych, lubiła kolory. Mówiła o sobie, że jest niczym dzika kobieta, kochająca się w barwach. Jej piękne, wypielęgnowane ręce, o ile nie trzymały pióra, zajęte były robotą. H. Du­ni­nów­na, opie­ra­jąc się na wspo­mnie­niach ojca, pod­kre­śla­ła, że grała doskonale w winta (np. 1907 r.). Zwra­cał uwa­gę rów­nież jej szczególny dar prowadzenia rozmowy, umie­jęt­ność niezwykle zajmującego gawędzenia, ale i słuchania, pobudzania do rozległej wymiany myśli (S. A. Kemp­ner, 1903, cy­ta­ty za PSB, s. 314).

                                                                                       www.poezja.org

                                       www.blog.polona.pl

• Elżbieta Pawłowska – tak brzmi prawdziwe imię i nazwisko panieńskie Elizy Orzeszkowej. Mała Elżbieta była przez mamę nazywana Lisą, stąd imię Eliza. Nazwisko Orzeszkowa przyjęła po mężu.

• Jej utwory przetłumaczone zostały na blisko 20 języków, szczególną poczytnością cieszyły się przekłady rosyjski i szwedzki.

• Do końca życia przyjaźniła się z Marią Konopnicką. Panie dzielił tylko rok różnicy w dacie urodzenia. Spotykały się , pisały do siebie i odwiedzały w swoich domach.

Dnia 5 marca 1890r., Grodno

Moja droga Mario, przede wszystkim przychodzę do Ciebie z długim, mocnym, serdecznym uściśnieniem, z którego poznaj, że więcej niż kiedy kocham Cię i goręcej z Tobą czuję.

 Eliza Orzeszkowa do Marii Konopnickiej

• Jako pisarka zadebiutowała opowiadaniem pt.: "Obrazek z lat głodowych", które ukazało się 1886 r. w "Tygodniku Ilustrowanym".

• W 1905 i 1909 wysuwano kandydaturę Orzeszkowej do nagrody Nobla. W 1906 otrzymała nagrodę im. F. Kochmana. Miała szansę stać się pierwszą kobietą – laureatką Literackiej Nagrody Nobla. Przegrała jednak rywalizację z Henrykiem Sienkiewiczem.

                                      www.dladziedzictwa.pl

•  Powieść „Marta” Elizy Orzeszkowej uznawana jest za jedną z pierwszych polskich powieści feministycznych, które poruszają problematykę wykształcenia wśród kobiet oraz ich praw.

•  W czasie Powstania Styczniowego pomagała w ukrywaniu i przewożeniu przez granicę Romualda Traugutta, była łączniczką partyzantów, zaopatrywała ich w żywność. Konsekwencje jej działań poniósł mąż (Piotr Orzeszko), który po klęsce powstania został zesłany do guberni permskiej, a jego majątek w Ludwinowie został skonfiskowany. 

• Jej pasją były rośliny. Przez lata tworzy zielniki i albumy florystyczne o wartości naukowej i artystycznej. Podęła studia związane z botaniką ludową. Przyjaźniła się z wiejskim zielarkami, których wiedzę niezmiernie podziwia. Spędzała godziny na zbieraniu, suszeniu, opisywaniu roślin, a następnie układaniu ich w finezyjne kompozycje. W 1888 roku opublikowała pracę o wiele mówiącym tytule "Ludzie i kwiaty nad Niemnem".

Strona tyt. zielnika

                                                                                                                                      Wybrana strona zielnika Elizy Orzeszkowej przechowywanego w Poznaniu                   

                    www.aptekapodzlotymlwem.com.pl    

• Nad Niemnem” to najbardziej znana powieść Elizy Orzeszkowej. Powstawała w latach 1886–1887, a w formie książka ukazała się w 1888 roku. Ze względu na barwne opisy, wyrazistych bohaterów i odwołania historyczne dzieło porównywano do Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza.

• W II Rzeczypospolitej powieścią zainteresowało się kino. Ekranizację książki ukończono w 1939 roku, ale obraz zaginął w czasie II wojny światowej. Kolejny film nakręcono w połowie lat 80. XX wieku. Nad Niemnem to jeden najważniejszych utworów literatury polskiej podejmujący tematykę Powstania Styczniowego, którego 160-lecie obchodzone jest w 2023 roku.

Eliza Orzeszkowa ma wiele twarzy. Nobliwej matrony, arystokratycznej dystyngowanej damy. Kobiety niespełnionej, emocjonalnie obolałej, tęskniącej za rodziną. Entuzjastki wiedzy i  samorozwoju. Pionierki kobiecości obyczajowo nowoczesnej. Producentki tekstów irytująco tendencyjnych. Autorki błyskotliwych studiów psychologicznych, diagnostki „inności” i osobliwości. Apologetki życia zdrowego etycznie, „kazuistki sumienia”. Rejestratorki pesymizmu i słabości. Żarliwej strażniczki polskości. Kronikarki społecznych (etnicznych ) antagonizmów. Głosicielki utopijnej harmonii. Miłośniczki wysmakowanych efektów estetycznych. Najważniejsze, by dostrzegać je wszystkie.

                                                          Aneta Mazur Uniwersytet Opolski                                                                         wwwrepozytorium.uwb.edu.pl

                                                                      

                                                                        F.14,16,36

                                    

                                                       

                                                       F.36
                                                     

F.36

F.1,25,30

F. 8,25, 32

ZAPRASZAMY.