TYDZIEŃ BIBLIOTEK: Z BIBLIOTEKĄ PRZEZ WIEKI

sobota, 9 maja 2020

TYDZIEŃ BIBLIOTEK: Z BIBLIOTEKĄ PRZEZ WIEKI

,,Biblioteki przechowują energię, która podsyca wyobraźnię. Otwierają okna na świat, inspirują nas do odkrywania i zdobywania, przyczyniają się też do poprawiania naszej jakości życia. Biblioteki zmieniają życie na lepsze…”
Renata Ciesielska – Kruczek

Z BIBLIOTEKĄ PRZEZ WIEKI

STAROŻYTNOŚĆ

I. Najstarsze znane nam biblioteki powstawały w Sumerze w okresie od XXVI do XXV wieku przed Chrystusem. Najważniejsza biblioteka znajdowała się w mieście najwyższego boga sumeryjskiego panteonu – Enlila. W jej ruinach zabezpieczono tysiące glinianych tablic. Dzięki temu wiemy nie tylko, jak wyglądało życie w starożytnym Sumerze, ale też jak zaawansowana była ówczesna nauka (m.in. matematyka czy meteorologia) oraz, w co wierzyli Sumeryjczycy.

Czytaj.pl

II. Asurbanipal założył ogromną bibliotekę w Niniwie w 7 wieku p.n.e. (zwaną bibilioteką Asurbanipala), gromadząc całą ówczesną wiedzę. Została ona odkopana w roku 1849, niestety większość tabliczek zniszczono podczas prac i transportu do Londynu. Wśród zachowanych do dnia dzisiejszego tekstów znajdują się fragmenty najstarszej znanej księgi alchemicznej, tam też odnaleziony został słynny epos o Gilgameszu. Według przekazów, to właśnie ta biblioteka zainspirowała Aleksandra Wielkiego do stworzenia własnej, co zrealizował potem w Aleksandrii jego przyjaciel Ptolemeusz

Portalpolski.pl

Aszurbanipal wikipedia

Kopalniawiedzy.pl

III. Tradycja głosi, że Aleksander, urzeczony rozmiarami, wpływami i świetnością biblioteki Aszurbanipala zdecydował się założyć własną. Sam nie doczekał się jej powstania (została założona przez Demetriusza z Faleronu, ucznia Arystotelesa, na rozkaz Ptolemeusza I Sotera). To dzięki niej Aleksandria rozkwitła, stając się ośrodkiem kulturalnym i naukowym starożytnego świata. W okresie swojej największej świetności magazynowała ok. 400 tys. tekstów!

beautifulglobal.com

IV. Największa na Wschodzie biblioteka chrześcijańska w Cezarei (Palestyna) W zbiorach biblioteki znajdował się m.in. Kodeks Watykański, Kodeks Efrema i Kodeks Synajski (greckie rękopisy Starego i Nowego Testamentu). Dzięki nim Biblia doczekała się tłumaczenia na łacinę, z którego później tłumaczono ją na wszystkie języki świata (z jej zbiorów korzystał m.in. św. Hieronim, twórca Wulgaty).

artursac.blogspot.com

V. Pierwszą biblioteką dostępną dla wszystkich wolnych mieszkańców założono w Rzymie. W ten sposób organizowano życie kulturalne rzymskich obywateli. Dokonał tego Gajusz Azyniusz Polio. W okresie największego rozkwitu Rzymu, istniało tu 28 bibliotek. Konstantyn Wielki upowszechnił ideę publicznych bibliotek na całe Imperium Rzymskie

Atrium Libertatis Placeandsee.com

ŚREDNIOWIECZE

Księgozbiory istniały przy klasztorach oraz uniwersytetach. Dlatego też książka miała niewielki zasięg oddziaływania. Mogła z nią obcować wyłącznie elita operująca słowem pisanym. Były to jednak czasy, gdy w Europie Zachodniej rozwijała się twórczość literacka i naukowa oraz szkolnictwo. Księgi pełniły wówczas dwie role: liturgiczną i oświatową. Regulaminy klasztorne ograniczały dostęp do ściśle wąskiego grona odbiorców. Czyli zakonników. Niektóre „wypożyczały” księgi tylko w czasie postu. Inne żądały, by pożyczone rano dzieło, zwrócić wieczorem. Jedynie zakon jezuitów udostępniał zbiory osobom postronnym, świeckim. Warto wspomnieć, że jezuici mieli prawo posiadania własnych drukarni, które nie objęte cenzurą, tworzyły nieraz wielkie dzieła

BIBLIOTEKA WATYKAŃSKA

Została założona w 1471 r. przez papieża Mikołaja V. Jest powszechnie uważana za jeden z najważniejszych księgozbiorów w dziejach. Obecnie znajduje się w niej 1,1 mln drukowanych książek, w tym 8 500 inkunabułów i 7 500 manuskryptów. Znajduje się tu zarówno najstarsza Biblia Świata (Kodeks Watykański datowany na rok 352 n.e.), jak i słynne Tajne Archiwa Watykanu.

yourguide.biz

Polskie biblioteki okresu średniowiecza miały również charakter duchowny. Księgozbiory osób świeckich należały do wyjątków. Najbardziej znanymi bibliotekami tamtego okresu były: biblioteka kapitulna w Gnieźnie, w Krakowie (Wawel), w Płocku i w Toruniu. Dużym księgozbiorem okresu średniowiecza mógł pochwalić się klasztor św. Krzyża na Łysej Górze.

Collegium Maius

Biblioteka Opactwa Cystersów w Mogile

Biblioteka Jasnogórska

Klasztor Św. Krzyża na Łysej Górze

Zabytkowe.koscioly.net

RENESANS

XVI wiek to zainteresowanie książką i pisarzem. Biblioteki wyznaczały poziom i pozycję gospodarza. Były przedmiotem podziwu i dumy. Był to wynik jeszcze z poprzedniego stulecia, gdy książka stała się dostępna dla większości społeczeństwa. Druk sprawił, że koszt jej „produkcji” znacznie zmalał, a jednocześnie mogła być szybciej powielana i rozpowszechniana. Głównymi ośrodkami intelektualnymi nadal były środowiska kościelne, kancelarie królewskie i książęce oraz uniwersytety. Czytelnikami zaś duchowni, uczeni, uczniowie i mieszczanie

BAROK

W okresie baroku, w XVII wieku, szczególnie we Włoszech powstały biblioteki ogólnodostępne. Biblioteki przypominały świątynie. Na środku sali bibliotecznej znajdowały się pulpity do czytania. W Anglii i Szkocji powstają wówczas biblioteki uniwersyteckie. W Polsce powstał prywatny księgozbiór na zamku warszawskim, za panowania króla Zygmunta III.

Rysunek biblioteki Stanisława Augusta Poniatowskiego. J. Łojek Stanisław August Poniatowski i jego czasy

Zamek warszawski

Wikipedia.pl

BIBLIOTEKI RADZIECKIE

W Gdańsku i w Poznaniu pojawiły się biblioteki rad miejskich (radzieckie), tworzone przez mieszczan zarządzających miastem. Mieli oni również bogate zbiory prywatne. Służyły one głównie wolnym zawodom takim jak prawnicy, lekarze, aptekarze.
Ponieważ w Rzeczypospolitej ośrodki kultury były bardzo oddalone od siebie, to właśnie książka stanowiła podstawowy warsztat pracy i rozwoju. W XVI wieku pojawił się trend przekazywania własnych zbiorów na cele społeczne. Wiek XVII postulował szerszy dostęp użytkowników do zbiorów. Ustanowiono, że biblioteka powinna być warsztatem kształcenia specjalistów. I dostarczać oprócz wiedzy praktycznej, rozrywkę. Biblioteka Rady Miasta w Gdańsku przypominała o starożytnej idei „lecznicy dusz”. To tu opublikowano również regulamin, który określał rolę bibliotekarza. Postulowano za powszechnym udostępnianiem książek. Zaczęły powstawać biblioteki dla wszystkich poszukujących wiedzy. W XVIII wieku Biblioteka Królewska w Paryżu i biblioteka królów Hiszpanii w Madrycie, jako pierwsze otworzyły swoje podwoje dla szerokie publiczności. Dla naukowców wzorcową była Biblioteka Uniwersytecka w Getyndze

Wnętrze biblioteki Rady miejskiej w Gdańsku

Wikipedia.pl

OŚWIECENIE

Biblioteka Załuskich

www.warszawa1939

Powstała w 1774 roku w Warszawie, Założyli ją bracia Andrzej i Józef Załuscy - biskupi katoliccy. Ciągle dbali żeby zbiory ciągle się powiększały i były ułożone według zasad, co w ogromnym stopniu ułatwiało korzystanie z nich naukowcom. W 1780 roku sejm Rzeczpospolitej uchwalił egzemplarz obowiązkowy dla Biblioteki Załuskich. Jej pierwszym kustoszem był I. Potocki. Po upadku Powstania Kościuszkowskiego, została wywieziona przez Rosjan do Petersburga, gdzie weszła w skład przede wszystkim Carskiej Biblioteki Publicznej, ale także kilku innych bibliotek. Tuż przed wywiezieniem, Biblioteka Załuskich liczyła czterysta tysięcy druków, dwadzieścia tysięcy rękopisów i dwadzieścia tysięcy szkiców. Na mocy traktatu ryskiego z 1921 roku, kończącego wojnę z bolszewikami, zbiory Biblioteki Załuskich miały powrócić do Polski. Rosjanie oddali je i zostały włączone w skład Biblioteki Narodowej. Jednak naród polski nie mógł długo cieszyć się z jej zbiorów. Podczas II wojny światowej większość z nich spłonęła podczas pacyfikacji Powstania Warszawskiego przez hitlerowców. To, co uratowano, znajduje się obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej oraz Narodowej w Warszawie.